W Polsce temat leczenia przy pomocy medycznej marihuany jest stosunkowo świeży. Niezwykłe właściwości konopi są jednak znane od setek, a nawet tysięcy lat. Kiedy zaczęto wykorzystywać marihuanę w medycynie? Co sprawiło, że z nielegalnej używki stała się elementem terapii wielu chorób?
Pierwsze wzmianki o medycznej marihuanie
Historia konopi jest bardzo długa. Już kilka tysięcy lat przed naszą erą konopie były jedną z najważniejszych roślin hodowlanych w starożytnych Chinach. Początkowo wykorzystywano je głównie do produkcji tkanin i papieru, a także w celach spożywczych. Pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach pojawiły się jednak już w 2737 roku p.n.e., gdy cesarz Shen-Nung, ojciec medycyny chińskiej opisał zastosowanie marihuany w leczeniu reumatyzmu, demencji czy dny moczanowej.
W późniejszych latach wzmianki o medycznych właściwościach marihuany pojawiały się również w innych krajach. Około XX wieku p.n.e. konopie stały się popularne w Korei, a później także w Egipcie, starożytnej Grecji, Rzymie czy Indiach. Hindusi wykorzystywali konopie przede wszystkim do odprawiania rytuałów religijnych, jednak służyły im one również do łagodzenia ataków epilepsji oraz walki ze stanami lękowymi. Z kolei na podstawie egipskich papirusów można wyczytać informacje na temat skuteczności marihuany w walce z nowotworami.
Starożytni Grecy wykorzystywali konopie głównie do leczenia ran oraz owrzodzeń, a także jako element terapii przeciwbólowej. Na początku naszej ery marihuana trafiła oficjalnie na listę leków w starożytnej Grecji oraz Rzymie. Konopie zajmowały znaczące miejsce w wielu ówczesnych publikacjach dotyczących leczniczych właściwości ziół. Doskonałym przykładem może być dzieło greckiego lekarza i botanika “De Materia Medica”, przez setki lat uważanego za najważniejsze źródło wiedzy na temat ziołolecznictwa.
Medyczna marihuana w średniowieczu, renesansie i epoce nowożytnej
Również w późniejszych latach medycyna konopna była szeroko wykorzystywana niemal na całym świecie. Zioło to było zalecane w walce z wysoką temperaturą, infekcjami, przewlekłymi bólami głowy czy nawet w terapii malarii i astmy. W okresie renesansu pojawiało się coraz więcej publikacji na temat leków konopnych i możliwości ich wykorzystania w medycynie.
W tym czasie rosło znacznie upraw konopi na terenie Europy – w Wielkiej Brytanii od XVI aż do lat 20. XX wieku roślina ta odgrywała ogromną rolę w gospodarce całego kraju. W tym czasie marihuana dotarła również na tereny Stanów Zjednoczonych wraz z brytyjskimi i francuskimi kolonistami. Wykorzystując ogromne połacie terenów, jakie oferowało amerykańskie rolnictwo, w XVIII wieku na terenie stanu Kentucky powstały największe plantacje marihuany na świecie.
Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych, oryginalne wydania Biblii Gutenberga oraz Biblii Króla Jakuba zostały wydrukowane na papierze z konopi. Plantacje konopi posiadali prezydenci USA: Jerzy Waszyngton oraz Tomasz Jefferson. Do końca XIX wieku większość ubrań i papieru była pochodzenia konopnego.
Od 1913 r. Henry Ford pracował nad konstrukcją samochodu zbudowanego z paneli konopnych oraz produkcją biopaliw z konopi.
W 1917 roku wynalazcy Henry Timken i George Schlichten, opracowali i upublicznili projekt maszyny oddzielającej włókna konopne od miąższu i pozwalającej na tanią i szybką produkcję papieru konopnego. Te fakty uruchomiły lawinę zdarzeń, która doprowadziła do delegalizacji konopi i regresu w jej stosowaniu w medycynie i przemyśle.
Współpracująca z rządem USA firma DuPont (pełna nazwa: EI du Pont de Nemours et Compagnie), gigant papierniczy zajmujący się także produkcją i handlem prochem strzelniczym oraz dynamitem i prochem bezdymnym – rozpoczęła bowiem działania w celu wyeliminowania konkurencji i zagrażających interesom firmy tanich i ekologicznych metod produkcji papieru z konopi oraz biopaliw. Firma DuPont zajmowała się także patentowaniem leków. Konopi nie mogli jednak opatentować, jako naturalnie występującego w przyrodzie zioła.
DuPont w 1914 r. zainwestował także w rodzący się przemysł motoryzacyjny, kupując akcje General Motors (GM) za ogromną wówczas kwotę 25 milionów dolarów. Prace Forda nad produkcją tanich, wytrzymałych samochodów z paneli konopnych stanowiły więc ogromne zagrożenie dla inwestycji w GM.
Co istotne, Gigant DuPont związany był z bankiem Mellon Bank, który finansował koncern zbrojno-papierniczy, a także z imperium medialnym Williama Hearsta, wydającym czasopisma, także o charakterze tabloidowym. Hearst inwestował środki finansowe m.in. w przemysł drzewny, skupując pola pod wycinkę lasów. W okresie rewolucji meksykańskiej stracił 800 tysięcy akrów pola (323.749,80 ha) przeznaczonych pod wycinkę drzew na rzecz jednego z poruczników armii rewolucjonistów. Z kolei w skład fortuny rodziny bankierów Mellon wchodził także koncern naftowy Gulf Oil.
Napływający do USA meksykańscy emigranci konopie nazywali „marihuaną” i używali ich jako suszu palonego jak papieros, w bibule. Znaczna część obywateli USA nie wiedziała, że nazwa marihuana – dotyczy konopi. Tych bowiem w celach medycznych używali w postaci nalewek, syropów, czy haszyszu.
Kultura jazzu z lat 20 i 30 powodowała rozpowszechnianie używania marihuany podczas koncertów. Niepokoiło to rodziców, których dzieci zafascynowały się tym sposobem spędzania wolnego czasu.
Trzech gigantów inwestujących w przemysł drzewny i produkcję papieru postanowiło fakt ten wykorzystać.
Proces demonizowania konopi rozpoczął W. Hearst publikacjami, że „marihuana” zamienia ludzi w potwory. Publikował także serię felietonów o szaleńcach, którzy rzekomo pod wpływem marihuany zabijali całe swoje rodziny – zbiór ten określano mianem „krwawej teczki”. Sekretarzem skarbu państwa został bankier Andrew Mellon, który w 1931 roku poparł kandydaturę swojego przyszłego zięcia – rasistę Harry’ego Anslingera- na stanowisko szefa Federalnego Biura do spraw Narkotyków. To on jest autorem legendarnych wypowiedzi, jakoby marihuana powodowała, że „białe kobiety chcą uprawiać seks z czarnoskórymi mężczyznami” zaś „wypalenie jednego jointa dramatycznie zwiększa prawdopodobieństwo bratobójstwa”. Wydawane broszury propagowały fałszywe, propagandowe przekonanie, że marihuana jest przyczyną chorób psychicznych, morderstw, gwałtów i samobójstw.
Harry Anslinger w celu zadania ostatecznego ciosu w przemysł konopny zlecił 30 lekarzom wydanie opinii na temat degradacji mózgu jaką rzekomo powoduje marihuana.
29 lekarzy wydało opinię klasyfikującą marihuanę jako „bezpieczną i nie posiadającą związku ze wzrostem przestępczości z użyciem przemocy”.
Tylko jeden lekarz potwierdził tezę Anslingera i to jego opinia, wraz z „krwawą teczką” Hearsta zostały przedstawione przez Anslingera na kongresie i w efekcie doprowadziły do uchwalenia Marijuana Tax Act, czyli napisanego przez prawników firmy DuPont prawa delegalizującego konopie indyjskie na poziomie federalnym i nakładającego ogromne podatki należne z tytułu sprzedaży oraz uprawy konopi.
Sprzeciw wobec ustawy wyrażało Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne. Podatek został jednak nałożony także na lekarzy przepisujących konopie indyjskie, farmaceutów detalicznych sprzedających konopie indyjskie oraz na uprawę marihuany medycznej.
Anslinger przeforsował proces legalizacyjny przez Komisję budżetową, której przewodniczącym był Robert Doughton, prywatnie – współpracownik bankiera Andrew Mellona i przyjaciel rodziny DuPont. Ustawa oczywiście została przegłosowana i weszła w życie. Spowodowało to upadek medycyny konopnej i przemysłu opartego na konopiach.
W latach 1937-1939 ok. 3 tys. amerykańskich lekarzy zostało ukaranych za stosowanie konopi.
Anslinger dbał o interesy trzech potentantów i w 1961 roku przekonał aż 100 państw o tym, że „marihuana jest drogą do komunistycznego myślenia”, co doprowadziło do ratyfikowania, także przez Polskę, jednolitej konwencji ONZ stanowiącej, że „marihuana nie ma zastosowania medycznego” (ednolita Konwencja o środkach odurzających, 1961 r.).
Anslinger zakazał także badań nad marihuaną bez jego osobistego pozwolenia i prześladował naukowców zaangażowanych w takie badania aż do 1962 r., kiedy wreszcie został zdymisjonowany.
Wielki regres w historii marihuany
Propaganda kierowana przez trzech potentatów, dla których rynek konopny stanowił konkurencję w każdej dziedzinie, w którą zainwestowali i na której opierali swoje fortuny, wieloletnie demonizowanie konopi i traktowanie jej jako używki „szaleńców i degeneratów” trafiło na podatny grunt, przez co szybko zapomniano o cudownych, leczniczych właściwościach tego zioła i zaczęto traktować konopie jako coś szkodliwego, antyspołecznego i nieprzyzwoitego. Mimo tysięcy lat wykorzystywania leków konopnych w medycynie, na wiele lat zapomniano o medycznej marihuanie.
W późniejszym czasie, około lat 50. XX wieku, rekreacyjne palenie suszu konopnego stało się prawdziwą wodą na młyn dla przeciwników marihuany. Coraz rzadziej mówiono o możliwościach wykorzystania konopi w medycynie, wskazując na negatywne skutki społeczne zażywania marihuany.
Medyczna marihuana wraca do łask
Na szczęście, mimo nieprzychylnych opinii na temat rekreacyjnego zastosowania konopi, w drugiej połowie XX wieku leki konopne powoli zaczęły wracać do łask. Choć wciąż wiązało się to z dużą kontrowersją, na całym świecie zaczęto wracać do legalizacji marihuany, przynajmniej do celów medycznych. W XXI wieku coraz więcej państw decyduje się na wprowadzenie terapii konopnej w określonych przypadkach.
W 2014 r. polski Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym wskazywał na konieczność regulacji medycznej marihuany w polskim prawodawstwie (sygn. akt SK 55/13).
O znowelizowanie polskich przepisów i umożliwienie chorym leczenia marihuaną medyczną walczył były rzecznik SLD Tomasz Kalita, cierpiący na raka mózgu. Sejm zdecydował się procedować nad projektem zmiany ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii autorstwa Piotra Marca „ Liroya”, jednak prace nad ustawą dotknął polityczny oportunizm, a pod koniec 2016 r. Ministerstwo Zdrowia wycofało swoje poparcie dla nowelizacji. W styczniu 2017 r., po śmierci Tomasza Kality, reaktywowano prace. Ostatecznie nowelizacja została przegłosowana przez zdominowany przez Zjednoczoną Prawicę Sejm w wersji restrykcyjnej, wpływającej na wysoką cenę leków wytwarzanych na bazie konopi i utrzymującej zakaz upraw konopi odmian medycznych na terytorium Polski. Znowelizowana ustawa została podpisana przez prezydenta 20 lipca 2017 r.
Od 2017 roku na liście krajów, w których marihuana jest legalna do celów leczniczych znalazła się więc także Polska. Dziś coraz więcej osób ma dostęp do medycznej marihuany i może korzystać z jej leczniczych właściwości.
Wzrost zainteresowania leczeniem z użyciem konopi niesie za sobą również wzrost ilości badań nad konopiami. Z roku na rok pojawia się coraz więcej publikacji w tym temacie, dzięki czemu terapia konopna może być coraz bardziej precyzyjna i skuteczna.
Źródła:
- Russo, E. B. (2007). History of Cannabis and Its Preparations in Saga, Science, and Sobriquet. Chemistry & Biodiversity, 4(8), 1614-1648.
- Booth, M. (2003). Cannabis: A History. St. Martin’s Press.
- Abel, E. L. (1980). Marijuana, the First Twelve Thousand Years. Springer.
- Mechoulam, R. (1986). The Pharmacohistory of Cannabis sativa. In Cannabinoids as Therapeutic Agents (pp. 1-19). CRC Press.
- Earleywine, M. (2002). Understanding Marijuana: A New Look at the Scientific Evidence. Oxford University Press.
- Booth, M. (2005). Cannabis: A History. Transworld.
- Gieringer, D. (2001). Medical use of cannabis: experience in California. In Grotenhermen, F., Russo, E. (Eds.), Cannabis and Cannabinoids: Pharmacology, Toxicology, and Therapeutic Potential (pp. 153-170). The Haworth Press.
- Abel, E. L. (1980). Marihuana: The First Twelve Thousand Years. Springer.
- Grinspoon, L., Bakalar, J. B. (1997). Marihuana, the Forbidden Medicine. Yale University Press.
- Lanz, C., Mattson, M. P., & Maud, P. J. (2016). The War on Marijuana: The Transformation of the War on Drugs in the 1990s. PLoS ONE, 11(8), e0160247.
- Ben-David, B., & Cohen, Y. (2018). Medical Cannabis: The Ethical Conundrum. Journal of Pain and Symptom Management, 55(4), 1239-1245.
- Hughes, A., & Nottage, J. (2015). A review of the history of attitudes toward cannabis in American medical literature, 1839-1972. In Problems of Drug Dependence 2015: Proceedings of the 77th Annual Scientific Meeting (Vol. 77, p. 218). The College on Problems of Drug Dependence.
- Deitch, R. (2003). Hemp: American History Revisited: The Plant with a Divided History. Algora Publishing.
- https://zielonakaretka.pl/krotki-poradnik-prawny-pacjenta-medycznej-marihuany/
- https://medigo.pl/medyczna-marihuana-w-kontekscie-terapii-przewleklych-bolow-aktualne-badania-i-trendy
- https://www.netlekarz.pl/medyczna-marihuana-jako-element-terapii-wspomagajacy-leczenie-dolegliwosci
